Trabzon Of’ta doğdu (1932; nüfus kaydına göre 1936). Anne tarafından dedesi Muhammed Hanefi Kutluoğlu’nda hâfızlığını tamamladı. Yörenin medrese geleneğine göre on yıl süreyle Arap dili (sarf ve nahiv), fıkıh, fıkıh usulü, hadis, kelâm ve mantık ilimleri okuyup icâzet aldı (1949). Daha sonra İstanbul İmam-Hatip Okulu’ndan (1959) ve “Kur’an’da Kadın” adlı bitirme teziyle (danışman: Mehmet Sofuoğlu) İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü’nden (1963) mezun oldu.Bir süre İstanbul İmam-Hatip Okulu’nda öğretmenlik yaptı (1963-1965) ve 1966 yılı başında İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü’nde asistan olarak göreve başladı. Aynı enstitüde “İslâm Kelâmcıları ve Filozoflarına Göre Allah’ın Varlığı” başlıklı teziyle (danışman: Muhammed et-Tancî, 1971) öğretim üyesi oldu. İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü’nün Marmara Üniversitesi’ne bağlı İlâhiyat Fakültesi’ne dönüşmesinin ardından, daha önce hazırladığı öğretim üyeliği teziyle doktor unvanı aldı (1983). Aynı fakültede 1986 yılında doçent, 1988 yılında İslâm Felsefesi Anabilim Dalı’nda, 1993 yılında da Kelâm Anabilim Dalı’nda profesör oldu. Yaklaşık yirmi yıl boyunca bu fakültede öğretim üyesi olarak hizmet verdi, aynı zamanda çeşitli idarî görevlerde bulundu.Kuruluş yıllarından (1981-1982) itibaren
TDV İslâm Ansiklopedisi çalışmalarına önemli katkılar verdi, İdare Meclisi üyeliği yaptı (1988-1995). Müellif-redaktör, Kelâm İlim Heyeti ve Ansiklopedi İnceleme Kurulu başkanı (1989-2016) olarak ansiklopedi mutfağında bizzat hizmet verdi; 168 madde veya madde bölümü telif etti, çok sayıda maddenin ilmî redaksiyonunu yaptı. İslâmî ilimler alanında araştırmalar yapmak ve araştırmacı yetiştirmek amacıyla kurulan (1988) ve bir süre sonra TDV İslâm Ansiklopedisi Genel Müdürlüğü ile birleştirilen (1993) Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi’nin (İSAM) kuruluşundan itibaren içinde bulundu. Ansiklopedi çalışmalarının yanı sıra özellikle İSAM bünyesinde klasik eserlerin tahkikli neşir çalışmalarına öncülük etti, Tahkik Yayın Kurulu başkanlığı yaptı.Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi’nden emekliye ayrıldıktan (2002) sonra bütün zamanını,
Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi’nin telif ve redaksiyon çalışmalarının yanı sıra Ebû Mansûr el-Mâtürîdî’nin
Kitâbü’t-Tevhîd adlı eserinin tahkik (Muhammed Aruçi ile birlikte) ve tercümesiyle (1998-2003), yine Mâtürîdî’nin
Te’vîlâtü’l-Kur’ân adlı hacimli tefsirinin tahkikli neşri (tahkik heyeti başkanı olarak, 2003-2011) ve tercümesi gibi ilmî çalışmalara ayırdı. Çok önem verdiği
Te’vîlâtü’l-Kur’ân tercümesinin ilk cildini ve II. cildinin bir kısmını tamamladı, fakat devam etmeye ömrü vefa etmedi.
Kitâbü’t-Tevhîd neşri, İran Kültür Bakanlığı’nca düzenlenen “Kitâb-ı sâl” yarışmasında yılın kitabı seçilerek ödüle lâyık görüldü (2008). Ayrıca
TDV İslâm Ansiklopedisi’ne hizmetleri sebebiyle Diyanet İşleri Başkanlığı’nın, “Yüzyılın İslâm Kültür Hizmeti Onur ve Hizmet Ödülleri” kapsamında onur ödülüne lâyık görüldü (2014).10 Mart 2016’da İstanbul’da vefat etti ve Çamlıca Mezarlığı’ndaki aile kabristanına defnedildi.İlmî ve akademik çalışmaları daha ziyade kelâm alanında, özellikle de kelâm tarihi ve Mâtürîdî mezhebi üzerinde yoğunlaşmıştır.
İslâm’da Kadın (İstanbul 1965, 1992),
İslâm Kelâmcıları ve Filozoflarına Göre Allah’ın Varlığı ‑İsbât-ı Vâcib‑ (Ankara 1971, 2012),
Nesillerin El Kitabı (İstanbul 1976, 2010),
Kelâm İlmi: Giriş (İstanbul 1981, 2013),
Kitâbü’t-Tevhîd -Açıklamalı Tercüme- (İstanbul 2002, 2015),
Kelâm Araştırmaları Üzerine Düşünceler (İstanbul 2004) ve
Kelâm Terimleri Sözlüğü (İlyas Çelebi ile birlikte, İstanbul 2010, 2013) başlıca eserleridir. Ayrıca Ebû Mansûr el-Mâtürîdî’nin
Te’vîlâtü’l-Kur’ân adlı tefsirinin I. cildinin ve II. cildinin bir kısmının tercümesini vefatından kısa bir süre önce tamamladı ve bu ciltler kendisinin vefatından sonra yayınlandı (İstanbul 2017).
Güncelleme Tarihi: 29 Mayıs 2018
x
BAŞKA BİR MADDE GÖSTER