SHAW, Jay Stanford

5 Mayıs 1930’da Amerika Birleşik Devletleri’nin Minnesota eyaletine bağlı Saint Paul şehrinde dünyaya geldi. Ailesi asrın başlarında buraya yerleşen Mûsevî göçmenlerindendir. Bu şehirde Webster Elementary School’u ve daha sonra Mechanic Arts High School’u bitirdi. Yüksek öğrenimini Stanford Üniversitesi’nde tamamladı (1947-1951) ve aynı üniversitede İngiltere işçi partisinin dış politikası konulu bir çalışmayla yüksek lisansını yaptı (1952). Ardından Princeton Üniversitesi’nde Arapça, Türkçe ve Farsça eğitimi aldı ve ikinci yüksek lisansını Ortadoğu tarihi üzerine yaptı (1955). Bir süre Londra ve Oxford üniversitelerinde bulundu; Bernard Lewis, Paul Wittek ve Hamilton A. R. Gibb gibi hocalardan istifade etti. Daha sonra Mısır’a giderek Kahire ve Ezher üniversitelerinde bulundu ve Osmanlı dönemine ait arşivlerde araştırmalar yaptı (1955-1956). Osmanlı Mısır’ı üzerine çalışmalarını 1956-1957 yılları arasında İstanbul Üniversitesi’nde sürdürdü. Ömer Lutfi Barkan, Mükrimin Halil Yinanç, Zeki Velidi Togan gibi hocalarla çalıştı. Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde araştırmalarda bulundu. Mısır’daki Osmanlı dönemini konu alan, The Financial and Administrative Organization and Development of Ottoman Egypt: 1517-1789 adlı doktora tezini 1958’de Princeton Üniversitesi’nde tamamladı. Aynı yıl Harvard Üniversitesi’ne bağlı Center for Middle Eastern Studies’e asistan olarak girdi ve on yıl boyunca bu üniversitede görev yaptı (1958-1968). Daha sonra 1992 yılındaki emekliliğine kadar çalışacağı California Üniversitesi’ne katıldı. 2000 yılından itibaren Bilkent Üniversitesi hocaları arasında yer aldı. 16 Aralık 2006’da İstanbul’da ölen Shaw, Ortaköy’deki Etz Ahayim Sinagogu’nda yapılan cenaze töreninin ardından Ulus’taki Aşkenazi Mûsevî Mezarlığı’na defnedildi.

Cambridge Üniversitesi tarafından yayımlanan International Journal of Middle East Studies’in (IJMES) kurucusu olan ve uzun süre baş editörlüğünü yapan Shaw (1967-1980) Türkiye Bilimler Akademisi şeref üyeliğine seçilmiş (2000), Eylül 2006’da Türk ve Türkiye tarihine katkılarından ötürü 1981’den beri üye olduğu Türk Tarih Kurumu tarafından hizmet madalyası ve beratı ile taltif edilmiştir. Boğaziçi ve Harvard üniversiteleri kendisine fahrî doktorluk unvanı vermiş olması yanında önde gelen çeşitli tarih kuruluşlarının üyeliğinde bulunmuştur. 1998’de Türkiye Cumhuriyeti cumhurbaşkanı tarafından liyakat madalyası ile onurlandırılmıştır.

Shaw pek çok önemli esere imza atmış, çok sayıda makale kaleme almıştır. Bunların içinde, 1966’da evlendiği eşi Ayşe Ezel Kural ile beraber hazırladığı History of the Ottoman Empire and Modern Turkey adlı çalışma, bir Batı dilinde N. Jorga’nın Osmanlı Tarihi’nden sonra yayımlanmış en kapsamlı eser olarak kabul edilmektedir. Modern Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna kadar gelen ve büyük kısmı kendi sorumluluğunu taşıyan eserin bilimsel yönden sorgulanması önde gelen pek çok Osmanlı tarihçisi tarafından yapılmış ve olumlu-olumsuz değerlendirmelere konu olmuştur. Shaw, diğer çalışmalarında olduğu gibi bu eserinde de Osmanlı arşivlerinin önemini göstermiş ve arşiv malzemelerinin kullanımına öncelik vermiştir. Bu tür malzemelerin ışığı altında Ermeni iddialarına iştirak etmeyen, 1915 Ermeni tehciriyle ilgili olarak ileri sürülen asılsız iddiaları sorgulayan ve reddeden görüşleriyle öne çıkan Shaw, bu tutumundan ötürü evinin kundaklanması gibi ağır tehdit içeren saldırılara mâruz kalmıştır. Soykırım iddialarını reddedenlere yapıldığı gibi “Türk dostu tarihçi” etiketiyle ilmî saygınlığına gölge düşürülmek istenmiştir. Osmanlı tarihi araştırmalarıyla tanınan pek çok önemli ismin (meselâ Ezel Kural Shaw, A. Hess, C. V. Findley, A. Levy, D. G. Quataert, R.C. Jennings, D. Kushner, J. R. Barnes, H. Lowry, J. McCarthy) doktora tezlerini yöneten Shaw son yıllarında çalışmalarına Türkiye’de devam etmiştir.

Eserleri. Çeşitli dergilerde çok sayıda makalesi yayımlanmış olan Shaw’un başlıca kitapları arasında şunları saymak mümkündür: The Financial and Administrative Organization and Development of Ottoman Egypt: 1517-1798 (Princeton-New Jersey 1962); Ottoman Egypt in the Age of the French Revolution (Cambridge, Mass., 1964); The Budget of Ottoman Egypt, 1005/06-1596/97 (The Hauge 1968); Between Old and New: The Ottoman Empire under Sultan Selim III, 1789-1807 (Cambridge, Mass., 1971; Eski ve Yeni Arasında: Sultan III. Selim Yönetiminde Osmanlı İmparatorluğu [1789-1807], trc. Hür Güldü, İstanbul 2008); History of the Ottoman Empire and Modern Turkey (Ezel Kural Shaw’la birlikte, I-II, Cambridge 1976-1977; Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, trc. Mehmet Harmancı, I-II, İstanbul 1982); The Jews of the Ottoman Empire and the Turkish Republic (New York 1991); Turkey and the Holocaust: Turkey’s Role in Rescuing Turkish and European Jewry from Nazi Persecution, 1933-1945 (New York 1993); From Empire to Republic: The Turkish War of National Liberation 1918-1923: A Documentary Study I-V vols. in 6 Books (Ankara 2007); The Ottoman Empire in World War I., Volume I-II (Ankara 2007-2008). Bazı önemli makaleleri de şunlardır: “The Land Law of Ottoman Egypt (960-1553): A Contribution to the Study of Landholding in the Early Years of Ottoman Rule in Egypt” (Isl. [1962], s. 106-137); “The Origins of Representative Government in the Ottoman Empire: An Introduction to the Provincial Councils, 1839-1876” (Near Eastern Round Table, 1967-1968, ed. R. B. Winder, New York 1969, s. 53-142); “Selim III and the Ottoman Navy” (Turcica, I [Paris 1969], s. 212-241); “The Yıldız Palace Archives of Abdülhamid II” (Ar.Ott., III [1971], s. 211-237); “L’Impero Ottomano e la Turchia Moderna” (Storia Universale Feltrinelli, XV [Rome 1972], s. 21-159); “Ottoman Population Movements during the Last Years of the Empire (1885-1914): Some Preliminary Remarks” (Osm.Ar., sy. 1 [1980], s. 191-205); “Christian Anti-Semitizm in the Ottoman Empire” (TTK Belleten, LIV/211 [1991], s. 1075-1149). “The Armenian Legion” (The Armenians in the Late Ottoman Period, ed. İlber Ortaylı – Türkkaya Ataöv, Ankara 2001, s. 155-206).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2009 yılında İstanbul’da basılan 37. cildinde, 84 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız. Bu madde en son 15.05.2019 tarihinde güncellenmiştir.