TDV İslâm Ansiklopedisi editörleri tarafından tespit edilen ilişkili maddeler aşağıda sunulmaktadır. Fakat, SÜLEYMAN I maddesi ile arasında alaka kurulabilecek ansiklopedi maddeleri bunlarla sınırlı olmayabilir.
Babası
SELİM I
Yavuz lakabıyla tanınan Osmanlı padişahı (1512-1520).
Hanımı
HÜRREM SULTAN
Kanûnî Sultan Süleyman’ın hanımı ve II. Selim’in annesi.
Oğlu ve kendisinden sonraki padişah
SELİM II
Osmanlı padişahı (1566-1574).
Kızı
MİHRİMAH SULTAN
Kanûnî Sultan Süleyman’ın kızı.
Veziri ve damadı
RÜSTEM PAŞA
Osmanlı vezîriâzamı.
Döneminin şeyhülislâmlarından
KEMALPAŞAZÂDE
Osmanlı şeyhülislâmı ve tarihçisi.
Döneminin şeyhülislâmlarından
EBÜSSUÛD EFENDİ
Osmanlı şeyhülislâmı, hukukçu ve müfessir.
Döneminin tanınmış mimarı
SİNAN
Osmanlı mimarbaşısı.
Döneminin meşhur denizcisi
BARBAROS HAYREDDİN PAŞA
Ünlü Türk denizci ve kaptan-ı deryâsı.
Dönemini anlatan eserlere verilen ad
SÜLEYMANNÂME
Kanûnî Sultan Süleyman’ı ve dönemini (1520-1566) konu alan eserlerin ortak adı.
İstanbul'da Mimar Sinan'a yaptırdığı külliye
SÜLEYMANİYE CAMİİ ve KÜLLİYESİ
İstanbul’un Süleymaniye semtine adını veren, XVI. yüzyıla ait en büyük cami ve külliye.
Mahlası
MUHİBBÎ
Kanûnî Sultan Süleyman’ın şiirlerinde kullandığı mahlas.
Himaye ettiği şair
BÂKÎ
Şöhret ve tesiri asırlarca devam eden, klasik Osmanlı şiirine söyleyiş gücü kazandıran ve “Sultânü’ş-şuarâ” diye anılmış büyük divan şairi.
Annesi
HAFSA SULTAN
Kanûnî Sultan Süleyman’ın annesi.
Süt kardeşi
YAHYÂ EFENDİ, Beşiktaşlı
Müderris, şair ve sûfî.
Oğlu
MUSTAFA ÇELEBİ
Kanûnî Sultan Süleyman’ın oğlu.
Oğlu
BAYEZİD, Şehzade
Kanûnî Sultan Süleyman’ın saltanat iddiasıyla isyan eden Hürrem Sultan’dan olma oğlu.
Döneminin şeyhülislâmlarından
ÇİVİZÂDE MUHYİDDİN MEHMED EFENDİ
Osmanlı şeyhülislâmı.
Veziri
PÎRÎ MEHMED PAŞA
Osmanlı vezîriâzamı.
Veziri
İBRÂHİM PAŞA, Makbul
Osmanlı vezîriâzamı.
Veziri
LUTFİ PAŞA
Osmanlı vezîriâzamı.
Veziri
AYAS PAŞA
Osmanlı vezîriâzamı.
Veziri
SOKULLU MEHMED PAŞA
Osmanlı sadrazamı.
Veziri
SEMİZ ALİ PAŞA
Osmanlı vezîriâzamı.
Veziri, Mihrimah Sultan'ın damadı
SEMİZ AHMED PAŞA
Osmanlı vezîriâzamı.
Dönemin devlet adamlarından
KARA AHMED PAŞA
Osmanlı vezîriâzamı.
Bir süre lalası olarak görev yaptığı iddia edilen devlet adamı
KASIM PAŞA, Cezerî
Fâtih Sultan Mehmed ve II. Bayezid dönemi devlet adamı ve şairlerinden.
Veziri
AHMED PAŞA, Hain
Kanûnî Sultan Süleyman devri Osmanlı veziri ve Mısır valisi.
Döneminin ünlü denizcisi
SEYDİ ALİ REİS
Denizcilik, astronomi ve coğrafyaya dair eserleriyle tanınan Osmanlı denizcisi.
Döneminin önemli devlet adamlarından
İSKENDER PAŞA
Osmanlı beylerbeyi.
Irakeyn seferine dair eseriyle tanınan tarihçi
MATRAKÇI NASUH
Osmanlı tarihçisi ve matematikçisi.
Nikris (kut) hastalığını tedavi eden ve vefatında cesedini tahnit eden hekim
KAYSÛNÎZÂDE
Hekimbaşı.
Dönemin kanunlarının hazırlanmasında hizmeti geçen devlet adamı, tarihçi
CELÂLZÂDE MUSTAFA ÇELEBİ
Osmanlı tarihçisi, nişancı.
Şehnâme yazmakla görevlendirdiği kişi
ÂRİFÎ FETHULLAH ÇELEBİ
Osmanlı hânedanı hakkında Farsça olarak kaleme aldığı Şehnâme-i Âl-i ʿOs̱mân adlı eseriyle tanınan müellif.
Yazdığı Hümâyunnâme isimli eseri Kânûnî'ye takdim eden müellif
ALÂEDDİN ALİ ÇELEBİ
Tanınmış Türk müderrisi ve Hümâyunnâme müellifi, büyük nesir üstadı.
Dönemin âlimlerinden, Tarih-i Sultân Süleyman adlı eserin müellifi
CELÂLZÂDE SÂLİH ÇELEBİ
Kanûnî Sultan Süleyman devrinin tanınmış âlimi.
Yazdığı siyâsetnâme türü eserini Kanûnî Sultan Süleyman’a ithaf eden ve soyu, ahlâkı ve babasının Mısır'ı fethini anlatan müellif
İBN SULTÂN
Hanefî fakihi ve tarihçi.
Kanûnî'nin asrının müceddidi olduğunu yazan Mekke müftüsü
NEHREVÂLÎ
Mekke’ye ve Yemen’e dair eserleriyle meşhur olan tarihçi, hadis ve fıkıh âlimi.
Nüzhetü'l-ahbâr adlı eserinde Sigetvar Seferi'ni anlatan tarihçi
FERİDUN AHMED BEY
Münşeâtü’s-selâtîn adlı eseriyle tanınan Osmanlı devlet adamı.
Dönemini devletin kudret ve zenginliğinin zirvesi ve aynı zamanda çözülüşlerin başlangıcı olarak değerlendiren müellif
KOÇİ BEY
IV. Murad ve Sultan İbrâhim’e devlet idaresinde yol göstermek üzere kaleme aldığı risâlelerle ün salmış Osmanlı müellif ve mütefekkiri.
Kanûnî Sultan Süleyman döneminden itibaren kendi dönemine kadar Osmanlı tarihini kaleme alan tarihçi
PEÇUYLU İBRÂHİM
Osmanlı tarihçisi.
Sikkeleri hakkında kitap yazan nümismat
ARTUK, İbrahim
Tarihçi ve nümismat.
Elçi olarak İstanbul'a gelen diplomat
BUSBEKE, Ootgeer Giselijn van
Kanûnî Sultan Süleyman devrinde Alman imparatorunun elçisi sıfatıyla İstanbul’a gelen Flaman asıllı diplomat.
Dönemi hakkında bilgi veren Fransız elçisi
ARAMON, Gabriel de Luetz, Baron d’
XVI. yüzyılda İstanbul’a gelmiş ve gördüklerini hâtırat şeklinde kaleme almış olan Fransız elçisi.
Eserinde saltanatının ilk on yılı hakkında önemli belgelere yer veren tarihçi
SANUDO, Marino
Venedik tarihçisi.
Hakkında kitap yazan türkolog
FEKETE, Lajos
Macar tarihçisi, arşivci ve Türkolog.
Döneminde kurulan makam
ŞEHNÂMECİ
XVI. yüzyılda Osmanlı saray tarihçileri için kullanılan unvan.
İkinci cildi Kanûnî Sultan Süleyman'a ayrılan eser
HÜNERNÂME
Seyyid Lokmân’ın (ö. 1010/1601’den sonra) şehnâme tarzında yazdığı tezhip ve minyatürleriyle ünlü eseri.
Matrakçı Nasuh'un Irakeyn seferini anlattığı eseri
BEYÂN-ı MENÂZİL-i SEFER-i IRÂKEYN
Matrakçı Nasuh’un, Kanûnî Sultan Süleyman’ın 1533-1536 yılları arasında çıktığı ilk İran seferine dair minyatürlü eseri.
Kanûnî Sultan Süleyman'a takdim edilen eser
KİTÂB-ı BAHRİYYE
Pîrî Reis’in (ö. 960/1553) Ege ve Akdeniz kıyılarını tasvir eden coğrafî eseri.
Kanûnî Sultan Süleyman'a takdim edilen eser
KİTÂBÜ’l-MUHÎT
Seydi Ali Reis’in (ö. 970/1562) deniz coğrafyasına ve astronomiye dair Türkçe eseri.
Kanûnî Sultan Süleyman'a sunularak kanun hükmü kazanan fetva mecmuası
MA‘RÛZÂT
Şeyhülislâm Ebüssuûd Efendi’nin (ö. 982/1574) Kanûnî Sultan Süleyman’a sunduğu fetvalarını bir araya getiren mecmua.
Barbaros Hayreddin Paşa ile yazışmalarını ihtiva eden ve deniz politikalarını yansıtan eser
GAZAVÂT-ı HAYREDDİN PAŞA
Barbaros Hayreddin Paşa’nın hayatını ve hâtıralarını ihtiva eden eser.
Çevirisini yaptırdığı Macar tarihi ile ilgili eser
TÂRÎH-i ÜNGÜRÛS
Tercüman Mahmud (ö. 982/1575) tarafından yazılan Macaristan tarihi.
Hadâ'iķu ahdâķi’l-ezhâr ve mesâbîhu envâri’l-envâr adlı eserini Kanûnî Sultan Süleyman'a ithaf eden âlim
İBNÜ’l-HANBELÎ, Radıyyüddin
Tarihçi, dil âlimi, edip, şair ve fakih.
Kādî Beyzâvî tefsirinin Amme cüzüne yazdığı hâşiyeyi Kanûnî Sultan Süleyman’a ithaf eden âlim
İSFERÂYÎNÎ, İsâmüddin
Arap dili, kelâm ve mantığa dair şerh ve hâşiyeleriyle tanınan âlim.
Mizanü'l-kevâkib adlı eserini Kanûnî Sultan Süleyman'a sunan âlim
KONEVÎ, Mehmed
Astronomi âlimi ve muvakkit.
Eserini Kanûnî Sultan Süleyman'a ithaf eden âlim
MUSTAFA b. ALİ el-MUVAKKİT
Osmanlı astronomi âlimi, astrolog ve muvakkit.
Şehzadeliğinden itibaren yakın ilişki içinde olduğu, "bizim Merkez" diye bahsettiği şeyh
MERKEZ EFENDİ
Halvetî-Sünbülî şeyhi, âlim.
Sigetvar'daki türbesinin türbedarı
ALİ DEDE, Bosnevî
Halvetiyye tarikatı şeyhlerinden, âlim ve mutasavvıf.
Sigetvar seferi için karar vermesinde etkili olan, naaşının naklinde dervişleriyle birlikte yer alan sufi
NÛREDDİNZÂDE
Halvetî-Cemâlî şeyhi.
Tahtına göz diktiği iddiasıyla İstanbul'a getirtilen, ancak Kanûnî'nin saygı gösterdiği ve İstanbul'da kalmasını istediği şeyh
İBRÂHİM GÜLŞENÎ
Halvetiyye-Gülşeniyye tarikatının kurucusu, şair.
Döneminde idam edilen kişi
MOLLA KĀBIZ
Hz. Îsâ’nın Hz. Muhammed’den üstün olduğu fikrini ileri sürüp yaymaya çalışan kişi.
Çağdaşı olan Kırım hanı
SÂHİB GİRAY
Kırım hanı (1532-1551).
Osmanlı padişahına iltica eden Safevî şehzadesi
ELKAS MİRZA
Safevî şehzadesi.
Tahta çıktığında Memlük devletini yeniden kurmak için isyan eden kişi
CANBİRDİ GAZÂLÎ
Kanûnî Sultan Süleyman’ın tahta çıkışından hemen sonra ilk büyük isyanı çıkaran eski bir Memlüklü emîri, Osmanlılar’ın Şam beylerbeyi.
Döneminde isyan eden Celâlî reisi
KALENDER ŞAH
Kanûnî Sultan Süleyman döneminin başlarında isyan eden Celâlî reisi.
Safevîlere karşı giriştiği askerî harekât
IRAKEYN SEFERİ
Kanûnî Sultan Süleyman’ın 1533-1535 yılları arasında yaptığı ilk İran seferi.
Şah Tahmasb'la yapılan antlaşma
AMASYA ANTLAŞMASI
Osmanlı Devleti ile İran arasında yapılan ilk antlaşma (11 Receb 962 / 1 Haziran 1555).
Döneminde önemli bir zafer kazanılan deniz savaşı
PREVEZE DENİZ MUHAREBESİ
Barbaros Hayreddin Paşa ile Andrea Doria’nın Preveze’de yaptıkları deniz savaşı (945/1538).
Macarlarla yaptığı savaş
MOHAÇ MUHAREBESİ
Osmanlılar’la Macarlar arasında 932 (1526) yılında yapılan meydan savaşı.
Tahta çıkmadan önce bulunduğu şehir
MANİSA
Ege bölgesinde şehir ve bu şehrin merkez olduğu il.
Döneminde önemli imar faaliyetlerinin gerçekleştirildiği şehir
KUDÜS
Üç ilâhî dinde de önemli bir yere sahip olan ve kutsal sayılan şehir.
Döneminde Osmanlı idaresine giren şehir
BASRA
Güney Irak’ta Hz. Ömer tarafından kurulan bir şehir.
İlk fethettiği kale
BÖĞÜRDELEN
Sırbistan’da Šabac şehrinin Osmanlılar dönemindeki adı.
Üçüncü İran seferinde ele geçirilen yer
NAHCIVAN
Azerbaycan’da tarihî bir şehir ve bu şehrin merkez olduğu özerk cumhuriyet.
Fethettiği yer
BUDİN
Bugünkü Macaristan’ın başşehri Budapeşte’nin bir kısmı olan Buda’nın Osmanlılar dönemindeki adı ve eyalet merkezi.
Son seferinde vefat ettiği yer
SİGETVAR
Macaristan’da Baranya idarî birimine bağlı tarihî bir şehir.
Fethettiği ada
RODOS
Ege denizinin güneydoğusunda bugün Yunanistan’a bağlı ada.
Döneminde Rodos'la birlikte fethedilen adalar
ONİKİ ADA
Ege denizinin güneydoğusundaki adalardan bir kısmına verilen ad.
Döneminde Osmanlı idaresine giren yer
KÛTÜL‘AMÂRE
Güneydoğu Irak’ta bulunan Vâsıt muhafazasının merkezi.
Irakeyn Seferi sırasında Osmanlı topraklarına katılan şehir
ERBİL
Kuzey Irak’ta şehir.
Döneminde Osmanlı hâkimiyetine geçen şehir
İBRÂİL
Romanya’da Aşağı Tuna’nın sol kıyısında liman şehri.
Döneminde Osmanlı hâkimiyetine giren bölge
KEVKEBÂN
Yemen Zeydîleri’nden Kevkebânîler de denilen Şerefeddin hânedanının (XVI-XIX. yüzyıllar) merkezi.
Vefat eden oğlu Şehzade Mehmed için Mimar Sinan'a yaptırdığı külliye
ŞEHZADE KÜLLİYESİ
İstanbul’da XVI. yüzyılın ilk yarısı sonunda inşa edilen külliye.
Vefat eden oğlu Cihangir için Mimar Sinan'a yaptırılan cami
CİHANGİR CAMİİ
İstanbul’un Beyoğlu yakasında bir semte adını veren cami.
Rodos'ta fetihten sonra Kanûnî adına yapılan cami
SÜLEYMANİYE CAMİİ
Rodos’ta XVI. yüzyılın ilk yarısında inşa edilen cami.
Bağdat'ta İmâm-ı Âzam’ın kabri etrafında bazı ilavelerle yeniden yaptırdığı külliye
ÂZAMİYE KÜLLİYESİ
Bağdat’ta İmâm-ı Âzam Ebû Hanîfe’nin türbesi etrafında teşekkül eden külliye.
İstanbul'a su getirmek için Mimar Sinan'a yaptırılan su yolları
KIRKÇEŞME SULARI
Belgrad ormanlarından toplanarak İstanbul’a su getiren tesislerin genel adı.
Mimar Sinan'a yaptırılan ve II. Selim'in tamamlattığı köprü
BÜYÜKÇEKMECE KÖPRÜSÜ
Büyükçekmece gölünün denize kavuştuğu yerde XVI. yüzyılda Mimar Sinan tarafından yapılan köprü.
Süleymaniye Külliyesi'nin bir parçası olarak Mimar Sinan'a yaptırılan hamam
DÖKMECİLER HAMAMI
İstanbul’da Süleymaniye Camii yakınında külliyeye ait hamam.
Babası adına yaptırdığı külliye
SULTAN SELİM CAMİİ ve KÜLLİYESİ
İstanbul’da XVI. yüzyılda Kanûnî Sultan Süleyman tarafından babası Yavuz Sultan Selim adına yaptırılan külliye.
Adına inşa edilen cami
İBRÂHİM PAŞA CAMİİ
Rodos adasında XVI. yüzyılda yapılmış cami.
Mimar Sinan tarafından yapılan köprü
KANÛNÎ KÖPRÜSÜ
Gebze ile Hereke arasındaki Dilovası’nda XVI. yüzyıla ait köprü.
Yapımını başlattığı ve oğlu II. Selim döneminde tamamlanan köprü
KÜÇÜKÇEKMECE KÖPRÜSÜ
Küçükçekmece gölünün denize kavuştuğu yerde XVI. yüzyılda yapılan köprü.
Yaptırdığı cami
SÜLEYMAN HAN CAMİİ
Kanûnî Sultan Süleyman tarafından Alanya Kalesi’nde yaptırılan cami.
Yaptırdığı cami
ÇANKIRI ULUCAMİİ
Adına yaptırılan cami
SÜLEYMANİYE CAMİİ
Rodos’ta XVI. yüzyılın ilk yarısında inşa edilen cami.
Yaptırdığı cami
SULTAN SELİM CAMİİ ve KÜLLİYESİ
Konya’da Kanûnî Sultan Süleyman ve II. Selim tarafından yaptırılan cami ve imaret.
Yaptırdığı külliye
SÜLEYMANİYE KÜLLİYESİ
Şam’da XVI. yüzyılın ortalarında inşa edilen külliye.
Adına yaptırılan cami
KANÛNÎ SULTAN SÜLEYMAN CAMİİ
Macaristan’ın Sigetvar Kalesi içinde XVI. yüzyılda yapılmış cami.
Döneminin son yıllarında yaptırıldığı düşünülen kervansaray
BÜYÜKÇEKMECE KERVANSARAYI
İstanbul’da Büyükçekmece’de XVI. yüzyılda yapılan bir kervansaray.
Mesleği
KUYUMCULUK
Döneminden itibaren saray protokolünde yer alan tören
MEVLİD
Hz. Peygamber’in doğumu; doğum yıl dönümü vesilesiyle yapılan törenlere verilen isim; bu törenlerde okunmak üzere yazılmış eserlerin ortak adı.
Şehzadeliğinde divan katibi olarak hizmetinde bulunan tezkire müellifi
SEHÎ BEY
Osmanlı şairi ve tezkire müellifi.
Döneminin ünlü şairi
FUZÛLÎ
Klasik Türk edebiyatının en büyük şairlerinden.
Döneminin şairlerinden
TAŞLICALI YAHYÂ
Hamsesiyle ünlü divan şairi.
Sigetvar seferi hakkında Sigetvarnâme adıyla bir gazavatnâme yazan şair
ÂŞIK ÇELEBİ
Meşâirü’ş-şuarâ adlı tezkirenin yazarı ve şair.
Ahlâk-ı Süleymânî adlı eserinde şiirlerini açıklayan ve dünya görüşünü anlatan şair
FEVRÎ
Osmanlı âlim ve şairi.
Dönemin şairlerinden
KARA FAZLÎ
Gül ü Bülbül adlı mesnevisiyle tanınan divan şairi.
Dönemini anlatan Süleymannâme adlı eserin müellifi
MURÂDÎ
Osmanlı tarihçisi, denizci ve şair.
Dönemin tanınmış nakkaşı
KARA MEMİ
Kanûnî Sultan Süleyman döneminin ekol sahibi sernakkaşı.
Eserinde şiirlerine yer veren tezkire müellifi
RIZÂ, Seyyid Mehmed
Kendi adıyla anılan tezkiresiyle meşhur Osmanlı müellifi.
İltifatına mazhar olan şair
SEHÂBÎ
Divan şairi.
Çevresinde yer alan, birlikte Rodos seferine katılan ve hakkında kaside yazan şair
HAYÂLÎ BEY
Divan şairi.
