TDV İslâm Ansiklopedisi editörleri tarafından tespit edilen ilişkili maddeler aşağıda sunulmaktadır. Fakat, CEVDET PAŞA maddesi ile arasında alaka kurulabilecek ansiklopedi maddeleri bunlarla sınırlı olmayabilir.
TÂRÎH-i CEVDET
Ahmed Cevdet Paşa’nın (ö. 1895) Osmanlı tarihine dair meşhur eseri.
Mİ‘YÂR-ı SEDÂD
Ahmed Cevdet Paşa’nın (ö. 1895) mantık kitabı.
BELÂGAT-ı OSMÂNİYYE
Ahmed Cevdet Paşa’nın (ö. 1895) Osmanlı Türkçesi’nin belâgat kurallarına dair eseri.
Oğlu
ALİ SEDAD
Türk mantıkçısı ve fikir adamı.
Kızı
FATMA ALİYE HANIM
İlk Türk kadın romancı ve yazar.
Döneminde çeşitli görevler üstlendiği, talebi üzerine Ma‘rûzât isimli eserini yazdığı padişah
ABDÜLHAMİD II
Osmanlı padişahı (1876-1909).
Adliye nâzırı olarak Yıldız Mahkemesi’ndeki yargılanmasında önemli rol oynadığı kişi
MİDHAT PAŞA
Osmanlı sadrazamı.
Hazırlanmasında etkin rol oynadığı kanun mecmuası
MECELLE-i AHKÂM-ı ADLİYYE
Osmanlı Devleti’nde 1868-1876 yılları arasında hazırlanan ve daha çok borçlar, eşya ve yargılama hukuku esaslarını içeren kanun.
Tarih felsefesi ve metodolojisinde tesirinde kaldığı kişi
İBN HALDÛN
Meşhur tarihçi, sosyolog, filozof, siyaset ve devlet adamı.
Tanınmış örneklerinden birini verdiği tarih yazım türü
KISAS-ı ENBİYÂ
Peygamberlerin hayat hikâyelerini ve tebliğ faaliyetlerini anlatan eserlerin genel adı.
Döneminde çeşitli görevler yaptığı padişah
ABDÜLMECİD
Osmanlı padişahı (1839-1861).
Döneminde çeşitli görevler yaptığı padişah
ABDÜLAZİZ
Osmanlı padişahı (1861-1876).
Hocası
VİDİNLİ MUSTAFA EFENDİ
Osmanlı âlimi, müderris.
Hocası
SÜLEYMAN FEHÎM
Divan şairi.
Hocası
KARA HALİL EFENDİ
Osmanlı şeyhülislâmı.
Sohbetlerine katıldığı mutasavvıf
KUŞADALI İBRÂHİM EFENDİ
Halvetî-Şâbânî tarikatının Kuşadaviyye kolunun kurucusu.
Mes̱nevî okuyarak mesnevîhanlık icâzeti aldığı hocası
MURAD NAKŞİBENDÎ
Nakşibendî şeyhi, mesnevîhan.
Talebesi
SELİM SÂBİT EFENDİ
Türkiye’nin ilk çağdaş eğitim bilimcisi.
Mecelle çalışmaları sebebiyle kendisine muhalif olan şeyhülislâm
HASAN FEHMİ EFENDİ
Osmanlı şeyhülislâmı.
Ailece tanıştığı şarkiyatçı
GÜLNAR HANIM
Türkler’e dostluğu ve İslâmiyet’e saygısı ile Türkiye’de çok sevilmiş Rus şarkiyatçısı.
Şiirlerini örnek alan çağdaşı şair
ZİYÂ PAŞA
Tanzimat devri devlet ve fikir adamı, gazeteci ve şair.
Tezâkir adlı eserini yeni harflerle neşreden ilim adamı
BAYSUN, Mehmet Cavit
Türk tarihçisi.
Hakkında bir biyografi kaleme alan ilim adamı
EBÜL‘ULÂ MARDİN
Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi Türk hukukçusu.
Kendisinden sonra vak'anüvis olan ve Tezâkir adlı eserini oluşturan notlarını tezkireler halinde yolladığı kişi
AHMED LUTFİ EFENDİ
Osmanlı vak‘anüvis ve şairi.
Ma‘rûzât'ını kısmî olarak yayımlayan kişi
AHMED REFİK ALTINAY
Son devir Türk tarihçisi.
Pîrîzâde Mehmed Sâhib Efendi'nin yarım kalan tercümesini tamamlayarak yayımını sağladığı eser
MUKADDİME
İbn Haldûn’un (ö. 808/1406) tarih felsefesini, içtimaî ve beşerî ilimleri temellendirdiği toplum metafiziğine dair eseri.
Üzerine şerh yazdığı eser
eş-ŞÂFİYE
İbnü’l-Hâcib’in (ö. 646/1249) Arap sarfına dair muhtasar eseri.
Farklı rivayetlerini toplayarak tek bir metin haline getirip tercüme ettiği edebî metin
HİLYE
Bilhassa Hz. Peygamber’in fizikî özellikleri, bunları anlatan edebî eserler ve aynı konuda hüsn-i hatla yazılmış levhalar için kullanılan terim.
1774-1826 yılı olaylarını yazmak üzere üstlendiği görev
VAK‘ANÜVİS
Osmanlı Devleti’nde resmî tarihçiler için kullanılan unvan.
Üyesi olduğu meclis
ŞÛRÂ-yı DEVLET
1868’de idarî yargı ve danışma organı olarak kurulan meclis.
Kuruluşunda rol oynadığı müessese
ENCÜMEN-i DÂNİŞ
Türkiye’de Tanzimat’tan sonra Batı’daki benzerleri yolunda kurulan resmî ilk akademik müessese.
İlk nâzırı olarak görev yaptığı nezâret
ADLİYE NEZÂRETİ
Osmanlı Devleti’nde Avrupa tarzında teşkil edilen ve bugün Adalet Bakanlığı’na tekabül eden kuruluş.
Hazırlanmasında etkin rol oynadığı kanunnâme
ARAZİ KANUNNÂMESİ
Tanzimat döneminde hazırlanan Osmanlı arazi kanunu.
Adliye nâzırlığından önce başkanlık ettiği devlet kurumu
DÎVÂN-ı AHKÂM-ı ADLİYYE
Tanzimat döneminde kurulan ilk Osmanlı temyiz mahkemesi.
Kurucu müdür olarak görev yaptığı ve nizamnâmesini hazırladığı eğitim kurumu
DÂRÜLMUALLİMÎN
Osmanlı Devleti’nde 1848-1924 yılları arasında faaliyet gösteren erkek öğretmen okullarına verilen ad.
Kuruluşunda rol oynadığı şirket
ŞİRKET-i HAYRİYYE
Boğaziçi’nde yolcu taşımak amacıyla kurulan ilk yerli anonim şirket.
Yayımlanmasında etkin rol oynadığı resmî yayın
DÜSTUR
Tanzimat’tan sonra Osmanlı Devleti’nde ve kuruluşundan itibaren Türkiye Cumhuriyeti’nde kabul edilen kanun, nizamnâme ve diğer hukukî mevzuatı bir araya getiren resmî külliyat.
Yayımını başlattığı cerîde
CERÎDE-i MEHÂKİM
Osmanlı Devleti Adliye Nezâreti’nin yayın organı.
Dâhiliye nâzırlığı sırasında ihdas ettiği resmî kayıt sistemi
SİCİLL-i AHVÂL DEFTERLERİ
Osmanlılar’da devlet memurlarının sicil kayıtlarını içine alan defterlerin adı.
Görev yaptığı teşekkül
FIRKA-i ISLÂHİYYE
1865 yılında Çukurova, Kozan dağları ve Cebelibereket’te ıslahat yapan askerî fırka.
Belâgat-ı Osmâniyye'si üzerine şerh yazan âlim
HACI İBRÂHİM EFENDİ
Arapça’yı kısa sürede öğretmek için açtığı Dârütta‘lîm adlı mekteple şöhret bulan dil âlimi.
Etkili olduğu siyasî anlayış
İTTİHÂD-ı İSLÂM
XIX. yüzyılın ikinci yarısında özellikle II. Abdülhamid döneminde müslümanlar arasında birlik sağlayarak sömürgeciliğe karşı koymayı amaçlayan siyaset için kullanılan tabir.
